Türkiye'de Anayasa Mahkemesi'ne Bireysel Başvuru: 2012–2025 İstatistiksel Değerlendirme

Av. Engin EKİCİ

1. Giriş

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı, 2010 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle getirilmiş ve 23 Eylül 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu mekanizma, bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne doğrudan başvuru yapabilmelerini sağlamaktadır. Uygulamanın başladığı tarihten itibaren başvuru sayılarında önemli artışlar gözlemlenmiş ve bu durum, mahkemenin iş yükünü ve karar süreçlerini etkilemiştir.

2. Başvuru Sayıları ve Eğilimler

Anayasa Mahkemesi'nin yayımladığı istatistiklere göre, 23 Eylül 2012 ile 22 Eylül 2025 tarihleri arasında toplam bireysel başvuru sayısı 680.000'i aşmıştır. Yıllık başvuru sayıları incelendiğinde, özellikle 2016 yılındaki olağanüstü hal döneminde başvurularda belirgin bir artış yaşandığı görülmektedir. Bu dönemdeki artış, kamu personeline yönelik işlemler ve tutuklamalara ilişkin şikayetlerden kaynaklanmıştır.

3. Sonuçlandırılan Başvurular ve Karar Türleri

Aynı dönemde sonuçlandırılan başvuru sayısı yaklaşık yaklaşık 574.000'dir. Sonuçlandırılan başvuruların büyük bir kısmı kabul edilemezlik kararıyla sonuçlanmıştır. Ancak, Anayasa Mahkemesi birçok başvuruda ihlal kararı vererek, başvurucuların temel haklarının ihlal edildiğini tespit etmiştir. Özellikle adil yargılanma hakkı, mülkiyet hakkı ve ifade özgürlüğü gibi alanlarda verilen ihlal kararları dikkat çekicidir.

4. Karşılama Oranları ve Mahkemenin Etkinliği

Yıllara göre yapılan başvuru sayıları ile sonuçlandırılan başvuru sayıları karşılaştırıldığında, bazı yıllarda mahkemenin gelen başvuruların üzerinde dosya sonuçlandırdığı görülmektedir. Örneğin, 2020 yılında karşılama oranı %112 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum, mahkemenin iş yükünü azaltma ve başvuruları etkin bir şekilde sonuçlandırma çabasını göstermektedir.

5. Değerlendirme ve Sonuç

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı, Türkiye'de temel hak ve özgürlüklerin korunması açısından önemli bir mekanizma olmuştur. Başvuru sayılarındaki artış, vatandaşların bu hakkı benimsediğini ve etkin bir şekilde kullandığını göstermektedir. Ancak, başvuru sayılarındaki yoğunluk, mahkemenin iş yükünü artırmakta ve bazı durumlarda karar süreçlerinin uzamasına neden olabilmektedir. Bu nedenle, bireysel başvuru mekanizmasının etkinliğini artırmak için yapısal reformlara ve kaynakların güçlendirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Toplam Bireysel Başvuru Sayısı:686.484

Sonuçlandırılan Bireysel Başvuru Sayısı:573.180

Derdest (Devam Eden) Başvuru Sayısı:113.304

Başvuruları Karşılama Oranı:%83,5

Kaynak:Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru İstatistikleri